02-07-2013

Zarząd Województwa zatwierdził wstępny projekt nowego Regionalnego Programu Operacyjnego. Z dokumentu dowiemy się na co będą wydawane fundusze europejskie w latach 2014-2020 w województwie lubelskim. Nie jest to jednak ostateczny kształt przyszłego RPO. Ten będzie znany po wytyczeniu tzw. linii demarkacyjnej, czyli granicy, która określi zasady podziału środków unijnych między programami regionalnymi i krajowymi.

To będzie zupełnie inny program, niż Regionalny Program Operacyjny, który znamy od 7 lat. Pod nazwą Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 kryją się pieniądze z dwóch unijnych funduszy: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Nowy program będzie więc dwufunduszowy, co oznacza że będziemy mogli, tak jak dotychczas, finansować z niego projekty „twarde", głównie infrastrukturalne (np. budowę dróg, oczyszczalni ścieków, kanalizacji itp.), a dodatkowo inwestować w człowieka. Chodzi o tzw. „miękkie" przedsięwzięcia, np. podnoszenie wiedzy i kompetencji mieszkańców regionu oraz wsparcie zatrudnienia, które do tej pory były dotowane z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL).

We wstępnym projekcie RPO przyjęto, że budżet programu będzie liczył ponad 1,8 mld euro. Tyle środków zaproponowało Lubelszczyźnie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, podczas lutowego spotkania marszałków w Białowieży. Ostatecznie otrzymamy więcej pieniędzy. Dokładnie 2 mld euro. Jednak o tym dowiedzieliśmy się już po zatwierdzeniu projektu programu przez Zarząd Województwa Lubelskiego, dlatego w dokumencie jest mowa o mniejszych funduszach dla regionu.

W kwietniu poznaliśmy obszary, które będą mogły liczyć na zastrzyk unijnej gotówki z przyszłego programu regionalnego. Władze województwa przedstawiły 8 tzw. obszarów wsparcia. Ich rozwinięciem są priorytety programu (fachowo nazywane osiami priorytetowymi), które znajdziemy we wstępnym projekcie nowego Regionalnego Programu Operacyjnego. Jest ich 10. Jeśli porównamy budżet RPO, do portfela, to priorytety możemy potraktować, jako jego „przegródki", między które zostaną podzielone fundusze z RPO. Nowością jest sposób ich finansowania. Większość z nich (konkretnie 6) będzie współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, natomiast pozostałe 4 będą dofinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego (szczegóły w tabeli).

Podział środków nie był przypadkowy. Decyzję Zarządu Województwa, o tym na jakie priorytety przeznaczyć więcej, a na jakie mniej pieniędzy, ograniczały limity nałożone przez Komisję Europejską, znane pod pojęciem tzw. ring-fencingów [link]. Komisja wymaga np., aby 50% puli z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczyć na innowacje, przedsiębiorczość, technologie informacyjno-komunikacyjne (m.in. dostęp do Internetu) i energię odnawialną. Dlatego w dwóch pierwszych priorytetach została zgromadzona większa część kapitału pochodzącego z EFRR w RPO na lata 2014-2020. Zabezpieczenie tych pieniędzy oznacza w praktyce brak możliwości ich wykorzystania na inne cele/priorytety. W sumie, aż 80% środków w nowym RPO, zostało rozdzielonych w oparciu o zasadę ring-fencing.

Rozkład funduszy pokazuje też, które dziedziny w naszym regionie wymagają większego wsparcia. W statystykach nadal jesteśmy województwem mało innowacyjnym. Raczej korzystamy z pomysłów innych, niż wytwarzamy własne innowacje. Ponadto współpraca firm z Lubelszczyzny z uczelniami i naukowcami to wciąż rzadkość. Niska innowacyjność przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich, wpływa na ich słabą pozycję na rynku. M.in. z tych powodów na innowacyjność i uczynienie lubelskich firm bardziej konkurencyjnymi przewidziano najwięcej pieniędzy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w przyszłym Regionalnym Programie Operacyjnym.

Nie mniej istotna dla regionu jest „zielona energia". Ze względu na największe w Polsce nasłonecznienie mamy spore możliwości w pozyskaniu energii ze słońca. Jednak najbardziej perspektywicznym źródłem energii odnawialnej w województwie lubelskim jest biomasa. Obok eko-energii środki z nowego RPO będzie można pozyskać na termomodernizację budynków (ocieplenie, wymianę okien i drzwi, oświetlenie energooszczędne itp.) oraz zmianę systemów grzewczych na bardziej ekologiczne (np. zmniejszające straty ciepła).

Sporą część wkładu EFRR w programie zarezerwowano na budowę oczyszczalni ścieków, kanalizacji i wodociągów. To konieczność, ponieważ na Lubelszczyźnie jest jeszcze wiele miejsc, w których brakuje kanalizacji, czy bieżącej wody. Bez pomocy z Unii Europejskiej gminom trudno byłoby samodzielnie udźwignąć ciężar finansowania tych kosztownych inwestycji z własnej kieszeni.

W dyskusjach nad przyszłą polityką spójności, języczkiem u wagi były drogi. W RPO na lata 2014-2020 będzie można otrzymać dotację na powstanie nowych lub modernizację istniejących dróg, lecz będą mogły być to wyłącznie drogi łączące się z tzw. transeuropejską siecią transportową, w skrócie TEN-T. Do sieci TEN-T zaliczamy najważniejsze szlaki komunikacyjne na starym kontynencie, które ułatwiają przemieszczanie się wewnątrz Unii Europejskiej. W województwie lubelskim do TEN-T należą: krajowa 12-stka z Lublina do przejścia granicznego w Dorohusku oraz krajowa 17-stka z Warszawy do przejścia granicznego w Hrebennym. W programie znalazły się też pieniądze na ekologiczną komunikację publiczną i poprawę bezpieczeństwa na drogach.

Z drugiego źródła środków unijnych w RPO, czyli Europejskiego Funduszu Społecznego, osoby bezrobotne (z naciskiem na młodych, w wieku 15-24 i 25-34 lata) będą mogły skorzystać z programów poszukiwania pracy, otrzymać pomoc w zdobyciu doświadczenia zawodowego (np. w postaci staży) lub wziąć udział w szkoleniach podnoszących ich kwalifikacje. Wsparcie z Regionalnego Programu Operacyjnego nie ominie osób zagrożonych wykluczeniem (m.in. niepełnosprawnych), dla których znalezienie zatrudnienia jest szczególnie trudne.

Dobra wiadomość czeka tych wszystkich, którzy planują otworzyć własny biznes. Nowy program zaoferuje im możliwość otrzymania preferencyjnych pożyczek lub bezzwrotnych dotacji na założenie działalności gospodarczej. Na środki europejskie będą mogły liczyć także firmy, chcące doszkalać swoich pracowników.

Dofinansowane zostaną również działania edukacyjne. Chodzi, np. o możliwość wspierania nauki w przedszkolach, tworzenie programów stypendialnych dla zdolnych uczniów, wyposażenie szkół w pomoce naukowe oraz doskonalenie zawodowe nauczycieli.

Ostateczny kształt nowego Regionalnego Programu Operacyjnego poznamy po ustaleniu granicy między poszczególnymi unijnymi programami. Tzw. linia demarkacyjna powie, które typy projektów będą mogły być dofinansowane z programów regionalnych, a które będą mogły liczyć na wsparcie z środków dostępnych w programach krajowych.